“Ten dienste staan van mensen”

Jean Baptiste Niyungeko (33) coördineert de hulpoperaties van het Burundese Rode Kruis tijdens de recente onlusten in de hoofdstad van het land.

Ik begon als Rode Kruisvrijwilliger in 2002. Twee jaar geleden ging ik als voltijdse stafmedeweker aan de slag bij het Burundese Rode Kruis. Ik heb altijd al interesse in vrijwilligerswerk gehad omdat ik anderen graag help.

Voor mij zijn mededogen en ten dienste staan van mensen die getroffen zijn door natuurrampen of conflicten de belangrijkste waarden van het Rode Kruis. Daarom vind ik het erg belangrijk dat wij als Rode Kruis humanitaire hulp bieden aan de slachtoffers van het verkiezingsgeweld.

Tijdens de onlusten is het mijn taak om de evacuaties van gewonden te coördineren, de eerstehulpposten in Bujumbura te beheren en de eerstehulpteams te informeren over onze fundamentele principes. Het is erg belangrijk dat onze stafmedewerkers en vrijwilligers zich houden aan de principes ‘neutraliteit’, ‘onafhankelijkheid’ en ‘onpartijdigheid’.

We moeten mensenlevens blijven redden en mensen van jongs af aan leren om mededogen te hebben voor de mensen die lijden en onze hulp verdienen.

De basisprincipes van het Rode Kruis inspireren me elke dag in mijn werk als humanitaire hulpverlener. De principes ‘menselijkheid’, ‘neutraliteit’, ‘onafhankelijkheid’ en ‘onpartijdigheid’ waardeer ik het meeste. Niet alleen omdat ze ervoor zorgen dat mensen ons werk accepteren en respecteren, maar ook omdat deze principes erg kwetsbaar zijn en goed bewaakt moeten worden.

Uiteraard betekent het niet dat de andere drie principes (‘universaliteit’, ‘eenheid’ en ‘vrijwilligheid’, nvdr) minder belangrijk zijn. Integendeel, ze vullen de andere principes juist aan!

In mijn werk kom ik vaak moeilijke momenten tegen. Een datum die voor altijd in mijn geheugen gegrift zal staan is 6 mei 2015. Op deze dag stierf een vijftienjarige jongen in mijn armen nadat hij in zijn ruggengraat was geschoten. Het was 1u25 in de namiddag. Hij riep zijn moeder, die aankwam slechts enkele minuten voor hij stierf.

Rode Duivelsgekte … ook in Burundi

Hans is afgevaardigde van Rode Kruis-Vlaanderen bij het Burundese Rode Kruis en volgt onze projecten op rond Eerste Hulp, water en sanitatie en re-integratie van vluchtelingen.

Het WK Voetbal gaat ook in Burundi niet onopgemerkt voorbij. Kennissen – die nog steeds onterecht denken dat ik hier ergens in een hutje in het oerwoud verblijf – vragen me of ik dit hier kan volgen. In voetbalgek Burundi: zeker!

Brood en spelen

In een land waar het ’s avonds 20 graden is en de meeste mensen buiten naar schermen kijken, kan ik zelfs vanuit mijn woonkamer horen of een doelpunt gemaakt is. Indien één van beide ploegen Afrikaans is, kan ik zelfs vermoeden welke ploeg scoorde…

Burundi mag dan zelf niet gekwalificeerd zijn, dit belet hen niet om vurig te supporteren voor de andere ploegen van het continent. Afrikaanse solidariteit. Trots zijn de Burundezen op hun landgenoot Jean Claude Birumushahu, die in Brazilië actief is als lijnrechter.

Het WK kan men hier volgen op de staatszender. Het is naar verluid de president zelf die de helft van de uitzendrechten betaalde. In vier steden liet hij ook grote schermen installeren. Brood en Spelen!

Stroompannen en autobatterijen

Problematischer is de toegang tot elektriciteit. Slechts 4% van de Burundese gezinnen zijn aangesloten op het elektriciteitsnetwerk. In landelijke gebieden zonder toegang tot elektriciteit is er vaak een lokale ondernemende persoon die tegen betaling de match vertoont. Een autobatterij doet dan meestal dienst als stroomcentrale.

In de hoofdstad Bujumbura, waar ik woon, zijn de stroompannen een bron van zorgen voor de wedstrijden om 22 uur. Een groot deel van de stroom is afkomstig van waterkracht en momenteel is het droog seizoen. Omwille van de lagere capaciteit schakelt men daarom in vele wijken de stroom uit om 22 uur. De bevolking vroeg om een uitzondering tijdens de matchen, en in bepaalde wijken zijn er inderdaad minder pannes dan normaal.

Frieten met stoofvlees

Terwijl in België de mensen voorbereidende beschouwingen bekijken van Jan Mulder en andere analisten net voor de wedstrijd, doet men in buurland Congo op dat moment op de televisie een oproep om zoveel mogelijk elektrische apparaten uit te schakelen! Kwestie dat zoveel mensen naar de voetbal zouden kunnen kijken.

Last but not least: ook aan de Rode Duivelsgekte ontsnap ik hier niet. Naar schatting 150 Belgen troepen samen voor de wedstrijden. Je kan frieten met stoofvlees eten en Belgische vlaggen worden verkocht. ’s Morgens wordt ik vervolgens uitvoerig gefeliciteerd door mijn Burundese collega’s.

Graag merkt men ook het multiculturele karakter op van onze ploeg. Typisch Burundese humor: “on voit que le père colonisateur a volé Kompany et Lukaku de chez nous!”

Dodelijke regen

Hans werkt als afgevaardigde van Rode Kruis-Vlaanderen bij het Burundese Rode Kruis en volgt onze projecten op rond eerste hulp, re-integratie van vluchtelingen, water en sanitatie.

Zondagavond, 9 februari. Ik geniet van een zeldzaam reggaeconcert in open lucht. Om 21 uur houd ik het voor gezien, gemotiveerd door een dreigend wolkenpak. De regen barst los voordat ik thuiskom. Een gewone regenbui, dacht ik nog, en kijk van op mijn terras nog even naar het schitterende lichtspektakel van bliksems in het noorden.

De volgende morgen op het werk merk ik wat nervositeit op. Vrijwilligers lopen heen en weer. Het baart me op dat moment nog weinig zorgen, want op maandagochtenden is er gewoonlijk iets meer beweging te merken op de hoofdzetel van het Burundese Rode Kruis.

Maar dan wordt duidelijk dat de wijken in het noorden van de stad getroffen zijn door de regens van de avond ervoor. Ik zoek op het internet naar wat nieuws en kom terecht op berichten van eerdere overstromingen, in dezelfde wijken.

Het is pas in de loop van de dag dat de uitzonderlijke ernst me duidelijk wordt. Een bevreemdend gevoel besluipt me, een soort schuldgevoel. Ik beleefde een banale avond/nacht/ochtend, niet beseffende dat 2 kilometer verder een inferno aan de gang was.

Aan het einde van de dag ligt de balans op meer dan 60 dodelijke slachtoffers. Dit zouden er later uiteindelijk 86 blijken te zijn. Vooral kleine kinderen die weerloos waren tegen de stuwende kracht van het kolkende water en de modderstroom overleven het niet.

Nog maar eens zijn het de allerarmsten die slachtoffer zijn. Het zijn de mensen die wonen in de vlakte langs een rivier die eigenlijk overstromingsgebied  is. Het zijn diegenen die wonen in adobe huizen, waarvan de stenen niet opgewassen waren tegen het water.

Van sommige huizen blijft bijna niets over.

Het Burundese Rode Kruis mobiliseerde al zijn middelen om de getroffen gebieden te hulp te komen. In de eerste plaats voor het bergen van de slachtoffers.

Vervolgens stelden vrijwilligers van het Rode Kruis, in samenwerking met de lokale autoriteiten, lijsten op van personen die nood hadden aan assistentie en noteerden wat ze precies nodig hadden. Via deze informatie was het eenvoudiger om ook andere partners te mobiliseren voor het vrijmaken van fondsen en middelen. Vanuit de Burundese bevolking en de internationale gemeenschap kwam er een grote respons

De zwaarst getroffen families zijn alles kwijtgespeeld. Huis, kleren, voedsel, kookgerei,…alles is weggespoeld door het water. Deze families, goed voor zo’n 6.077 personen, werden tijdelijk ondergebracht op vier sites. Ongeveer 4.000 andere slachtoffers verblijven bij buren of familie en krijgen ook bijstand van het Rode Kruis.

70 tenten van het Rode Kruis in de wijk Kinama.

Rode Kruis-Vlaanderen financierde in 2012-2013 een project genaamd ‘Wash Preparedness’. Dit project had als doel de capaciteiten van het Burundese Rode Kruis te versterken rond hygiënemanagement na een ramp zoals een overstroming of een cholera-uitbraak.

Dankzij dit project kon het Rode Kruis onder andere drinkbaar water voorzien op de vier sites, sensibiliseerden vrijwilligers de bevolking over hygiëne en werden mogelijke  cholerahaarden ontsmet. Bovenop de bestaande steun, besliste Rode Kruis Vlaanderen 10.000 euro vrij te maken uit zijn rampenhulpfonds voor de assistentie aan de slachtoffers.

Ik besluit dit blogstukje met een beeld dat me raakte bij mijn bezoek aan het getroffen gebied. Op deze foto zie je kinderen spelen in wat overblijft van het water dat enkele dagen eerder sommige leeftijdsgenoten fataal was geweest. De ravage is nog zichtbaar. Een man brengt materiaal aan voor de heropbouw van zijn huis. De veerkracht van de mens…